Vakantie op Elba

Beschermd natuurgebied in Toscane

Het merendeel van de eilanden in de Toscaanse Archipel is nog relatief ongerept en is benoemd tot beschermd natuurgebied: het Parco Nazionale Arcipelago Toscano. Op Elba, ook het op 2 na grootste eiland van Italie, is ca. 50% van het grondgebied beschermd natuurgebied, inclusief rotsen en eilandjes waaronder de Formische della Zanca, de Ogliera, de Scoglio della Triglia, het eiland Corbella, de Gemini-eilanden, het Ortano-eiland, het eiland dei Topi en de Scoglietto van Portoferraio. Ook op zee zijn er stroken die beschermd zijn, bij Portoferraio en tussen Punta Falcone en Capo Bianco. In deze stroken is elke vorm van visserij verboden.

Alle eilanden zijn heuvelachtig, met uitzondering van het eiland Pianosa, dat voornamelijk heel vlak is. Op dit eiland stond lange tijd een gevangenis, die in 1997 gesloten is. De hoogste berg op Elba is de Monte Capanne, die reikt tot 1019m boven zeeniveau.

Monte Capanne – foto islepark.it

De Toscaanse Archipel: een stukje geschiedenis

De Toscaanse Archipel is ontstaan als gevolg van verschuivingen van de aarde. Aan de diverse gesteenten in de bodem is die oorsprong af te lezen. Vooral Elba en Giglio kennen een lange historie. Maar ook Pianosa heeft een bijzondere geschiedenis.

Elba

De geschiedenis van Elba gaat terug naar de Etrusken, die het eiland koloniseerden voor de productie van ijzer. Aan het einde van de veertiende eeuw werd het eiland onderdeel van het Vorstendom Piombino en het Groothertogdom van Toscane. Elba is misschien wel het bekendst als de plek waar Napoleon in ballingschap zat, in 1814. Regelmatige bootverbindingen tussen Livorno en Piombino en Portoferraio moesten aan het eind van de negentiende eeuw een impuls geven aan de economie van het eiland. Die draaide tot die tijd vooral op mijnbouw. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de staalfabriek in Portoferraio van strategisch belang en veel arbeiders hoefden daarom niet het leger in. Na de oorlog werd het eiland zwaar getroffen door de economische crisis. Er waren verschillende massaontslagen en stakingen, wat leidde tot botsingen met de politie.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog bombardeerden de Duitsers de staalfabriek in Portoferraio. Deze is compleet vernietigd. De mijnen deden nog dienst tot de jaren tachtig, daarna werden ze een toeristische attractie, bijvoorbeeld bij Calamita. Het toerisme is nu de motor achter de economie van het eiland, dat sinds 1996 deel uitmaakt van de Toscaanse Archipel.

Giglio

Giglio is bewoond sinds de ijzertijd. Daarna was het in de tijd van de Etrusken en de Romeinen zeer waarschijnlijk een militaire basis. In die tijd was er veel handel met Rome. Leden van de machtige familie Domitius Enobarbi namen Giglio over, vooral om er te vissen. De familie liet een erfenis na aan de rand van het dorp Giglio Porto, iets onder zeeniveau: hier liggen de resten van de Romeinse villa van de familie.

In de eeuwen erna werd Giglio geregeerd door verschillende adellijke families uit Midden-Italië en in 1264 door Pisa, die het vervolgens moest verkopen aan de Medici. In 1544 plunderde piraat Khayr al-Din (Barbarossa) het eiland. Hij doodde een groot aantal mensen en deporteerde meer dan 700 inwoners als slaven. Omdat het eiland nagenoeg verlaten was, besloot de familie de’ Medici het eiland te herbevolken met mensen uit de omgeving van Siena.

Pianosa

Ook Pianosa heeft een lange geschiedenis. In de oudheid heette Pianosa Planasia en was het een ballingsoord. Agrippa Posthumus, de neef van keizer Augustus, werd in de jaren 6-7 naar het eiland verbannen en bleef daar tot zijn terechtstelling. Resten van zijn voormalige huis, Villa di Agrippa of Bagni di Agrippa, zijn nog steeds een toeristische trekpleister op het eiland.

Pianosa – foto:ilgiornale.it

Op Pianosa stond lange tijd een gevangenis. In 1978 zou deze aanvankelijk gesloten worden, maar in plaats daarvan zijn er veroordeelde maffialeden vastgezet. De gevangenis was door een muur afgesloten van de rest van het eiland en er gold een streng vaar- en vliegverbod in een straal er rond omheen. In 1997 is de gevangenis dan toch gesloten. Hoewel deze niet meer gebruikt wordt, is het eiland nog steeds alleen toegankelijk onder begeleiding van een gids en met toestemming van het Italiaanse ministerie voor Binnenlandse Zaken.

Een vakantie in de Toscaanse Archipel

De eilanden van de Toscaanse Archipel hebben de bezoeker heel wat te bieden, zowel op het gebied van natuur, cultuur als gastronomie en evenementen. We lichten er een aantal tips uit.

Natuur en cultuur

Wie van ongerepte natuur houdt, kan zijn hart ophalen op de eilanden van de Toscaanse archipel. Het zijn stuk voor stuk pareltjes met een bergachtig landschap. De grote algemene deler is het Parco Nazionale Arcipelago Toscano. Dit natuurpark is bijna 80.000 hectare groot en omvat een groot deel van de eilanden van de Toscaanse Archipel en de omliggende wateren. Het is in 1996 opgericht en is het grootste natuur- en zeepark van Europa. Ieder eiland is verschillend.

Giglio is volgens sommigen het mooiste eiland. Het heeft een mild klimaat, ongerepte natuur en prachtig helderblauw water. In feite een heerlijke plek om het hele jaar door vakantie te vieren. Je kunt hier relaxen aan het strand, maar ook wandeltochten maken. Voor duikers en snorkelaars heeft Giglio een rijke onderwaterwereld te bieden. Het aanbod geschikte vakantiewoningen is hier wat geringer helaas maar vanuit Porto Santo Stefano kun je echter heel goed een dagtrip naar Giglio maken, de overtocht duurt ca. 1 uur, er zijn meerdere afvaarten per dag (Toremar).

Ook op Elba zijn mooie zand- en kiezelstranden te vinden. Zoals het kiezelstrand spiaggia di Sansone bij Portoferraio, het lange zandstrand van Cavoli bij Marina di Campo en het strand van Sant Andrea bij Marciano. Natuurliefhebbers kunnen daarnaast de botanische tuin aan de oostkant van het eiland bezoeken, niet ver van Rio Marina, of overnachten in een agriturismo op Elba. Wie wat actievers wil, kan de berg Capanne beklimmen (of gedeeltelijk met de kabelbaan) waar je een mooi uitzicht hebt over de Middellandse Zee.

Zowel Montecristo als Giannutri zijn onbewoond en hebben ruige, rotsachtige landschappen. Het zijn kleine paradijsjes waar je in alle stilte de prachtigste foto’s van de aanwezige flora en fauna kunt maken. Capraia, Gorgona en Pianosa zijn eveneens zeer de moeite waard vanwege de bijzondere landschappen.

Op cultureel gebied hebben vooral Elba en Giglio veel te bieden. Een belangrijke bezienswaardigheid op Elba is de 17e-eeuwse Chiesa della Misericordia. In deze kerk zijn diverse bezittingen van keizer Napoleon te bezichtigen, zoals een kopie van de sarcofaag uit de Dome des Invalides in Parijs. Ook het Palazzina dei Mulini is een aanrader. De villa stamt uit de tijd van de Medici en is nu een museum dat in het teken staat van de ballingschap van Napoleon. Naast het Palazzina staat het Forte della Stella, een van de twee forten van het eiland. Samen met het Forte Falcone moest dit vijandige Saracenen op afstand houden. Nu is het vooral een goed uitzichtpunt.

Palazzina dei Mulini

Op Giglio zijn er diverse plaatsen die zeer de moeite waard zijn om te bezoeken, waarvan Giglio Castello, Giglio Porto en Campanese de voornaamste zijn. Het ommuurde Giglio Castello is nog geheel in middeleeuwse stijl, met zijn stadsmuren, stadspoorten en smalle straatjes met oude huizen. Omdat de huizen vrij klein zijn, zijn de trappen aan de buitenkant gemaakt. In de barokke kerk van het stadje is een relikwie van San Mamiliano te vinden, de patroonheilige van het eiland. Hij stierf in 460 als kluizenaar op Montecristo. In Giglio Porto staat de 500 jaar oude Torre del Porto, die zeker een bezoekje waard is. Ook Campese, aan de westkant van het eiland, heeft zo’n toren: de Torre del Campese. Deze is gebouwd om de koraalvissers te beschermen.

Culinaire wetenswaardigheden

De keuken van het eiland Elba staat bekend als zuinig. Die zuinigheid heeft te maken met de geschiedenis van de bevolking: die was lange tijd vrij arm was en werkte in de mijn- of wijnbouw. Tot de culinaire tradities van Elba behoren gerechten die hun oorsprong vinden in Toscane, Ligurië en de Provence. Gerechten als sburrita (kabeljauw met knoflook, peper, olie en brood) en gurguglione (een soort ratatouille) kwamen via de Spanjaarden en de Napolitanen op het eiland terecht.

Vis wordt veelvuldig gegeten op Elba: octopus, baars, krab en (pijl-)inktvis. Erg gewild bij fijnproevers zijn kreeften en grote spinkrabben die de vissers van Marina di Campo alleen op bepaalde momenten in het jaar vangen. De plaatsjes Poggio en Marciana staan bekend om hun cakes als corollo en schiacciunta, deze laatste gemaakt met ondermeer reuzel en geserveerd met een glas zoete muskaatwijn of dessertwijn als Aleatico. Dit is de bekendste wijn van het eiland, Aleatico. Het is een vrij zoete rode wijn, met een hoog alcoholgehalte. De Aleatico di Portoferraio is een van de weinige Italiaanse zoete wijnen die een DOCG status heeft.

Wandelen en fietsen

Vanwege het heuvelachtige landschap zijn bijna alle eilanden in de Toscaanse Archipel zeer geschikt voor (enigszins gevorderde) wandelaars. Vooral Gorgona, Capraia, Elba, Pianosa, Montecristo, Giglio en Giannutri zijn wandeleilanden. Elba is van al die eilanden het populairste. Tussen april en mei en tussen september en oktober vindt jaarlijks het Tuscany Walking Festival plaats. Er worden allerlei natuurwandelingen georganiseerd, veelal gratis, waarbij je kunt kennismaken met de natuurschatten, geschiedenis en tradities van de eilanden.

Wandelroute Elba
Een mooie route op het eiland Elba voert van Marciana (in het Noorden) via Madonna del Monte naar Chiessi (in het Zuiden). Deze tocht is zo’n twaalf kilometer lang en duurt daarmee ongeveer zes uur, in totaal. Het eerste gedeelte naar Madonna del Monte duurt ca. 1 uur. Marciana is een klein bergdorpje met smalle huizen op een heuvel. De wandelroute voert langs heiligdommen en prachtige uitzichten op de omgeving en de zee. Op zeer heldere dagen zijn Capraia en Corsica te zien. Een aanrader!

Bekijk onze wandelbestemmingen: Wandelen en Hiken in Toscane

Foto: Tuscanywalkingfestival.it

Door de geringe hoogteverschillen is Elba goed per mountainbike te verkennen. Zowel de beginnende als de gevorderde fietser vindt er routes van zijn of haar gading.

Fietsroute Elba

Een mooie route is die van Lacona naar Marina di Campo en terug. Deze route is zo’n twaalf kilometer lang en duurt daarmee ongeveer tweeënhalf uur. De wegen zijn meestal onverhard, waardoor het een route is voor de meer gevorderde mountainbikers. Onderweg kom je door relatief verlaten gebieden, waarbij je hazen, fazanten, wilde zwijnen en marters kunt spotten.

Bekijk onze fietsbestemmingen: Fietsen en mountainbiken in Toscane

Wellness op Elba

Wil je tijdens je vakantie op Elba een dagje kuren dan kun je op Elba naar de Terme San Giovanni: thermale baden die onderdeel zijn van een kuuroord in de baai van Portoferraio. Bij de behandelingen wordt veelvuldig gebruik gemaakt van wat de zee te bieden heeft: zeewater, modder, zeewier en algen. De rust die van nature al op het eiland aanwezig is, maakt het een aangename plek om even helemaal te ontspannen.

Evenementen op Elba 

Elba kent zijn eigen muziekfestival, onder de naam Elba Isola Musicale d’Europa. Dit festival ontstond in 1997, met als doel klassieke muziek te promoten. Aan het einde van de zomer is Portoferraio ieder jaar het toneel van deze muzikale bijeenkomst van grote klassieke musici. In Capoliveri vindt jaarlijks in oktober (eerste zondag) het Druivenfestival, Festa dell Uva plaats. Een driedaags folklore festival waarbij er een competitie plaatsvindt  tussen 4 districten, de winnaar ontvangt een groot beeld van Bacchus, de god van de wijn. Het beeld krijgt een jaar lang een plekje in het winnende district.

Giglio staat ieder jaar op 15 september in het teken van de beschermheilige San Mamiliano. Op zijn sterfdag zijn er wedstrijden ezeltje rijden, is er een speciale viering in het teken van de heilige en ter afsluiting wordt een groot vuurwerk afgestoken.